Trong hai ngày 6 và 7/10, Thái Nguyên hứng chịu đợt mưa lớn kỷ lục do hoàn lưu bão số 11. Lượng mưa phổ biến từ 250 đến 400 mm, nhiều nơi vượt 500 mm như trạm Hóa Thượng 564 mm, trạm Gia Bảy 541 mm. Nước sông Cầu và các nhánh sông dâng cao, vượt báo động 3, gây ngập sâu nhiều khu dân cư ở thành phố Thái Nguyên, Phú Bình, Đồng Hỷ và Đại Từ. Hàng nghìn hộ dân phải sơ tán khẩn cấp. Ủy ban nhân dân tỉnh Thái Nguyên xác định đây là đợt ngập lụt nghiêm trọng nhất trong nhiều năm, khi toàn bộ hệ thống đê, kè, thoát nước đều quá tải.

Thái Nguyên nằm ở trung du miền núi phía Bắc, địa hình dốc từ Bắc xuống Nam, bị chia cắt bởi nhiều dãy núi xen kẽ thung lũng và lòng chảo. Hệ thống sông Cầu – sông Công – sông Đáy đan xen dày đặc nhưng lòng sông hẹp, uốn lượn mạnh, khiến tốc độ thoát nước chậm. Khi nước từ thượng nguồn đổ về nhanh, nước ở hạ lưu không kịp thoát gây dồn ứ, tạo ngập sâu. Nền đất chủ yếu là đất feralit trên đá phiến và đá vôi, khi ngấm nước trương nở, giảm khả năng thấm. Nhiều vùng có đất sét và bùn mịn dày, thấm kém, dễ úng. Quá trình đô thị hóa làm mất bề mặt tự nhiên, nước mưa chảy dồn về hệ thống cống cũ, nhỏ, không đủ năng lực thoát lưu lượng mưa cực đoan, khiến ngập xảy ra nhanh và rút chậm.

So với các trận bão trong 5 năm qua, thiệt hại của bão số 11 vượt xa. Năm 2020, bão số 9 (Molave) gây mưa lớn nhưng ít ảnh hưởng đến vùng trung du. Năm 2024, bão Yagi làm mực nước sông Cầu tại trạm Gia Bảy đạt 28,81 m, ngập nhiều khu dân cư nhưng thiệt hại vật chất chỉ bằng một nửa (608 tỷ đồng) so với bão Matmo. Tháng 9/2025, bão Bualoi khiến hàng nghìn nhà dân ở miền Bắc tốc mái, song Thái Nguyên không chịu thiệt hại lớn. Bão Matmo được đánh giá là mạnh nhất với mực nước trên sông Cầu tại trạm Gia Bảy (Thái Nguyên) ở mức đỉnh 29,9m (vượt 2,9m so với báo động 3, trên lũ lịch sử năm 2024 do bão Yagi gây ra là 1,09m) và gây hậu quả nghiêm trọng nhất về kinh tế, hạ tầng và đời sống nhân dân.

Sau khi nước rút, Thái Nguyên đối mặt với hàng loạt hệ lụy. Nhiều khu dân cư vẫn ngập bùn đất, người dân mất trắng tài sản. Các chợ truyền thống bị tàn phá, buôn bán đình trệ khiến nhiều hộ mất kế sinh nhai. Diện tích trồng chè và cây ăn quả – thế mạnh của tỉnh bị hư hại nặng, đe dọa chuỗi sản xuất và việc làm của hàng vạn lao động. Hạ tầng xuống cấp, đường sá sạt lở, cầu cống hư hỏng, ảnh hưởng vận chuyển hàng hóa và phục hồi kinh tế.

Mưa lũ còn gây ô nhiễm môi trường, nguy cơ dịch bệnh tăng cao. Các xã ven sông ở Phú Bình và Đồng Hỷ ghi nhận nguồn nước sinh hoạt bị đục, rác thải và xác động vật tồn đọng nhiều ngày. Hộ nghèo và cận nghèo chịu ảnh hưởng nặng nhất khi mất nhà cửa, tài sản và sinh kế.

Các tổ chức, cá nhân trong và ngoài tỉnh ủng hộ hơn 291,8 tỷ đồng, cùng 375 tấn hàng hóa, nhu yếu phẩm trị giá 18,1 tỷ đồng. Ngân sách trung ương đã hỗ trợ 50 tỷ đồng đợt 1, đang làm thủ tục cấp thêm 250 tỷ đồng đợt 2. Thái Nguyên đề nghị Chính phủ hỗ trợ 1.530 tỷ đồng để xử lý khẩn cấp hậu quả thiên tai, gồm 341 tỷ đồng cho giao thông, 286 tỷ đồng cho nông nghiệp, 123 tỷ đồng cho y tế, 180 tỷ đồng cho giáo dục và 600 tỷ đồng cho thủy lợi.

Tỉnh cũng lập dự án xây đập Thác Huống 2, đồng bộ đê kè sông Cầu, hệ thống chống ngập và xây mới cầu Gia Bảy nhằm ứng phó với bão trong tương lai. Một trong những hướng đi mới là triển khai xây dựng bản đồ số rủi ro thiên tai trên nền tảng chuyển đổi số của tỉnh, giúp người dân dễ dàng tra cứu thông tin về các vùng nguy cơ, điểm sơ tán và lộ trình di chuyển an toàn ngay trên điện thoại. Đây sẽ là bước tiến quan trọng trong việc hiện đại hóa quản lý rủi ro, hướng tới xây dựng mô hình 'xã hội thông minh - an toàn - chủ động

Bão số 11 đã gây thiệt hại nặng nề về người và của, đồng thời đặt ra thách thức lớn về khả năng ứng phó với thiên tai ở vùng trung du, miền núi. Thái Nguyên đang từng bước phục hồi sau trận lũ lịch sử, với quyết tâm “không để ai bị bỏ lại phía sau”, hướng tới một cuộc sống an toàn, ổn định và phát triển bền vững cho người dân.